jutry lěta 1885

Běch so z přećelom Alfonsom Parczewskim listnje zrěčał, zo chcemoj w jutrownych prózdninach lěta 1885 pućowanje přez Bezkowski a Storkowski wokrjes činić a so k tomu w Gubinje zeńć. Tuž wotjědźech ja sobotu před bołmončku rano wot Kamjenicy přez Rěžu a Sokolincu (Falkenberg) do Rukowa (Liebenwerda), zo bych tam chróniku Rukowskeho wokrjesa, před krótkim wot fararja Feldkamma wudatu, nabył. Rukow leži w runinje při Halštrowje a je wot wjele hrjebjow wobdaty. Wječor wotjědźech hišće do Rólan na nóc a njedźelu rano jědźech přez Choćebuz runu smuhu hač do Kerkojc (Kerkwitz). Wot Rólan do Choćebuza zeznach so na železnicy z burskej žonu se Sucheho Gózda pola Ranja (Dörrwalde) a z mužom ze Sedlišća, kotrajž wobaj derje serbsce powědaštaj, młody muž z Wołobuza (Allmosen), kiž běše pódla, pak pječa serbsce njemóžeše. Prěnjej dwaj praještaj, zo tež dźěći we jeju wsomaj serbsce zwjetša rozumja, rědko pak powědaju.

Z Kerkojc sahach do Wótšowaša (Atterwasch), hdźež runje mjez kemšenjom do korčmy dóńdźech. W korčmje namakach dweju pjaneju burow; wote mšě widźach jara mało ludźi přińć, runjež běše so konfirmacija dźěći wotměła. Podach so po kemšach na faru, zo bych wuslědźił, hdy je tam serbska rěč womjelkła, njemóžach pak wjele zhonić, dokelž měješe knjez farar dla wjele wopyta jara nuzne. Wótšowaske pohrjebnišćo leži w starym serbskim hrodźišću. Připołdnju so do Kerkojc wróćiwši wotjědźech do Gubina a wobhladach sebi tam popołdnju rjane město a wokolne winowe hory. Na wječor přijědźe mój luby přećel. Póndźelu rano podachmoj so ze železnicu do Noweje Cale (Neuzelle), hdźež sebi wšě wulkotne twarjenja prjedawšeho cisterciensiskeho klóštra wobhladachmoj: najkrasniše twarjenje je tam klóšterska cyrkej, krasne su tež zahrody wokoło klóštra z dalokim wuhladom na zybolate łuki w nižinach rěki Wódry, kotraž so jako slěborny pas přez nje ćehnje. Nětko je w klóštrje wučerski seminar, w kotrehož knihowni tež někotre nowše delnjoserbske nabožne knihi, kaž bibliju a spěwarske, nadeńdźech. Wo něhdyšim Serbowstwje njemóžach pak nihdźe ničo wuslědźić.

Wotnajachmoj sebi wóz a jědźechmoj na jara pěskojčnych pućach po hórkojtej krajinje přez Sławin (Schlaben), jeničku katolsku wjes cyłeje wokoliny, a Komorow (Cummro) do Möbiskrugge a wot tam přez Pjeć Dubow (Fünfeichen), Bramojce (Bremsdorf) do Sławic młyna (Schlaubmühle) při Sławicy (Schlaube) a dale po rjanej hórkatej a jězoratej krajinje přez Damin (Dammendorf) a Grunow do Krygarjojc (Krügersdorf) blisko Běžkowa (Bezkowa). Hižo so słónco chowaše, jako tam na faru kročachmoj, hdźež naju cyle młody farar jara přećelnje witaše. Přehladujo cyrkwinske knihi a archiwy njenamakachmoj tež tu, kaž druhdźe, wo něhdyšich Serbach ničo, hač wšelake serbske swójbne mjena, kotrež w Krygarjejskej wosadźe hišće nětko wjetšinu wučinjeja, a wšelake serbske wašnja, kaž na přikład walkowanje z jejemi na jutrowničku. Tola běše w Krygarjojcach po zdaću Serbowstwo něšto pozdźišo wuzemrěło hač na wsach ke klóštrej Nowej Cali słušacych, w kotrychž běchu mniša wot spočatka na přeněmčenje ćišćeli. W cyrkwinskich knihach wot lěta 1617 namakachmoj hišće wšelake serbske křćeńske mjena zapisane, kaž Maruša, Babuša, Madlenka, Mjerten. Knjez farar Goetze namaj powědaše, zo su wsy wokoło Žarowa (Sorau) hišće wjele bóle serbske hač wokoło Běžkowa a zo je w lěće 1869 w jeho staršiskim domje holca z mjenom Apeltec rodźena z Wellersdorfa pola Žarowa słužiła, kiž je serbsce móhła (najskerje drje něhdźe w Serbach słužo nawukła).